Erken Ergenlik Nedir? Belirti ve Tedavi Yöntemleri

Erken ergenlik, bir çocuğun vücudunun bir yetişkine (ergenlik) dönüşmeye çok erken başlamasıdır. Kızlarda ergenlik 8 yaşından, erkeklerde 9 yaşından önce başladığında erken ergenlik olarak kabul edilir.

Ergenlik, kemiklerin ve kasların hızlı büyümesini, vücut şekli ve boyutundaki değişiklikleri ve vücudun üreme yeteneğinin gelişmesini içerir.

Erken ergenliğin nedeni genellikle bulunamaz. Nadiren enfeksiyonlar, hormon bozuklukları, tümörler, beyin anormallikleri veya yaralanmaları gibi bazı durumlar erken ergenliğe neden olabilir. 

Erken ergenlik tedavisi tipik olarak daha fazla gelişimi geciktirmeyi amaçlar.

Belirtileri

Kızlarda 8 yaşından ve erkeklerde 9 yaşından önce aşağıdaki bulgular erken ergenlik belirtisidir:

• Kızlarda göğüs büyümesi ve adet görme
• Erkeklerde büyümüş testisler ve penis, yüz kılları ve kalınlaşan ses
• Kasık veya koltuk altı kılları
• Hızlı büyüme
• Akne
• Yetişkin vücut kokusu

Ne zaman doktora görünmeli

Çocuğunuzda erken ergenlik belirtileri veya semptomlarından herhangi biri varsa, değerlendirme için çocuğunuzun doktora görünmesinde fayda olabilir.

Nedenleri

Bazı çocuklarda erken ergenliğe neyin sebep olduğunu anlamak için, ergenliğin başlamasına neyin sebep olduğunu bilmek yararlıdır. Beyinde, gonadotropin adı verilen bir hormonun üretimiyle süreç başlar.

Bu hormon hipofiz bezine (beynin tabanında bulunan küçük fasulye şeklindeki bez) ulaştığında, kadınlar için yumurtalıklarda östrojen ve erkekler için testislerde testosteronun üretilmesine yol açar.

Östrojen, kadın cinsel özelliklerinin büyümesi ve gelişmesinde rol oynar. Testosteron, erkek cinsel özelliklerinin büyümesinden ve gelişmesinden sorumludur.

Bu sürecin neden bazı çocuklarda erken başladığı, merkezi erken ergenlik mi yoksa periferik erken ergenlik mi olduğuna bağlıdır.

Merkezi erken ergenlik

Bu tür erken ergenliğin nedeni genellikle tespit edilemez.

Merkezi erken ergenlikte, ergenlik süreci çok erken başlar. İşlemdeki adımların düzeni ve zamanlaması aksi takdirde normaldir. Bu rahatsızlığa sahip çocukların çoğu için, altta yatan tıbbi bir sorun ve erken ergenlik için tanımlanabilir bir neden yoktur.

Nadir durumlarda, merkezi erken ergenliğe şunlar neden olabilir:

• Beyinde veya omurilikte bir tümör (merkezi sinir sistemi)
• Beyinde aşırı sıvı birikimi (hidrosefali) veya kanserli olmayan tümör (hamartom) gibi doğumda mevcut olan bir kusur
• Beyne veya omuriliğe radyasyon
• Beyin veya omurilikte yaralanma
• McCune-Albright sendromu - kemikleri ve cilt rengini etkileyen ve hormonal sorunlara neden olan nadir bir genetik hastalık
• Konjenital adrenal hiperplazi - adrenal bezler tarafından anormal hormon üretimini içeren bir grup genetik bozukluk
• Hipotiroidizm - tiroid bezinin yeterince hormon üretememesi

 Periferik erken ergenlik

Çocuğun vücudundaki östrojen veya testosteron, bu tür erken ergenliğe neden olur.

Daha az görülen periferik erken ergenlik, beyindeki normalde ergenliğin başlangıcını tetikleyen hormonun (GnRH) katılımı olmadan gerçekleşir. Bu durumda sebep yumurtalıklar, testisler, adrenal bezler veya hipofiz bezi ile ilgili sorunlar nedeniyle vücuda östrojen veya testosteron salınmasıdır.

Hem kızlarda hem de erkek çocuklarda, aşağıdakiler periferik erken ergenliğe yol açabilir:

• Böbreküstü bezlerinde veya hipofiz bezinde östrojen veya testosteron salgılayan bir tümör
• McCune-Albright sendromu, cilt rengini ve kemikleri etkileyen ve hormonal sorunlara neden olan nadir bir genetik bozukluk
• Kremler veya merhemler gibi dış östrojen veya testosteron kaynaklarına maruz kalma

Kızlarda periferik erken ergenlik ayrıca şunlarla da ilişkili olabilir:

• Yumurtalık kistleri
• Yumurtalık tümörleri

Erkek çocuklarda periferik erken ergenliğe ayrıca şunlar neden olabilir:

• Sperm üreten hücrelerde (germ hücreleri) veya testosteron yapan hücrelerde (Leydig hücreleri) bir tümör.
• Bir gendeki bir kusurun neden olduğu, gonadotropinden bağımsız ailesel cinsel erken gelişmişlik adı verilen nadir bir bozukluk, genellikle 1 ila 4 yaşları arasındaki erkek çocuklarda testosteronun erken üretimine neden olabilir.

Risk faktörleri

Bir çocuğun erken ergenlik riskini artıran faktörler şunlardır:

• Cinsiyet. Kızların erken ergenlik geliştirme olasılığı çok daha yüksektir.
• Afrikalı-Amerikalı olmak. Erken ergenlik, Afrikalı-Amerikalıları diğer ırkların çocuklarına göre daha sık etkiliyor görünmektedir.
• Obez olmak. Belirgin derecede fazla kilolu çocukların erken ergenlik geliştirme riski daha yüksektir.
• Seks hormonlarına maruz kalmak. Bir östrojen veya testosteron kremi veya merhem ile veya bu hormonları içeren diğer maddelerle (bir yetişkin ilacı veya diyet takviyeleri gibi) temas halinde olmak, çocuğunuzun erken ergenlik geliştirme riskini artırabilir.
• Başka tıbbi koşullara sahip olmak. Erken ergenlik, McCune-Albright sendromunun veya konjenital adrenal hiperplazinin bir komplikasyonu olabilir. Nadir durumlarda, erken ergenlik de hipotiroidizm ile ilişkili olabilir.
• Merkezi sinir sistemine radyasyon tedavisi almış olmak. Tümörler, lösemi veya diğer durumlar için radyasyon tedavisi erken ergenlik riskini artırabilir.

Komplikasyonlar

Erken ergenliğin olası komplikasyonları şunları içerir:

• Kısa boy. Erken ergenliğe sahip çocuklar, akranlarına kıyasla ilk başta hızlı büyüyebilir ve uzun olabilir. Ancak kemikleri normalden daha hızlı olgunlaştığı için genellikle büyümeyi normalden daha erken durdururlar. Bu, yetişkinler olarak ortalamadan daha kısa olmalarına neden olabilir. 
• Sosyal ve duygusal sorunlar. Ergenliğe akranlarından çok önce başlayan kız ve erkek çocuklar, vücutlarında meydana gelen değişiklikler konusunda son derece bilinçli olabilirler. Bu, benlik saygısını etkileyebilir ve depresyon veya madde bağımlılığı riskini artırabilir.

Önleme

Erken ergenlik için cinsiyet ve ırk gibi bazı risk faktörlerinden kaçınılamaz. Ancak, çocuğunuzun erken ergenliğe yakalanma olasılığını azaltmak için yapabileceğiniz şeyler vardır.

• Çocuğunuzu, evdeki yetişkinler için reçeteli ilaçlar veya östrojen veya testosteron içeren besin takviyeleri gibi harici östrojen ve testosteron kaynaklarından uzak tutmak
• Çocuğunuzu sağlıklı bir kiloyu korumaya teşvik etmek

Teşhis

Erken ergenliği teşhis etmek için doktor:

• Çocuğun ve ailenin tıbbi geçmişini inceler
• Fiziksel bir muayene yapar
• Hormon seviyelerini ölçmek için kan testleri yapar

Çocuğun elinin ve bileğinin röntgenleri de erken ergenlik teşhisi için önemlidir. Bu röntgenler, çocuğun kemik yaşının belirlenmesine yardımcı olabilir, bu da kemiklerin çok hızlı büyüyüp büyümediğini gösterir.

Erken ergenlik tipinin belirlenmesi

Ayrıca çocuğun hangi erken ergenlik dönemine sahip olduğunun bulunması gerekecektir. Bunu yapmak için, gonadotropin salgılayan hormon (GnRH) stimülasyon testi adı verilen bir test yapılır.

Bu testte bir kan örneği alınır  ve ardından çocuğa GnRH hormonu içeren bir aşı verilir.. Daha sonra, çocuğun vücudundaki hormonların nasıl tepki verdiğini kontrol etmek için belirli bir süre içinde daha fazla kan örneği alınır. Merkezi erken ergenliğe sahip çocuklarda, GnRH hormonu diğer hormon seviyelerinin yükselmesine neden olur. Periferik erken ergenliğe sahip çocuklarda, diğer hormon seviyeleri aynı kalır.

Merkezi erken ergenlik için ek testler

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI). Beyin MRI'si genellikle, herhangi bir beyin anormalliğinin ergenliğin erken başlamasına neden olup olmadığını görmek için merkezi erken ergenliğe sahip çocuklar için yapılır.
• Tiroid testi. Yorgunluk, halsizlik, soğuğa karşı artan duyarlılık, kabızlık, okul performansında düşüş veya soluk, kuru cilt gibi yavaş tiroid fonksiyonu belirtileri (hipotiroidizm) gösterirse çocuğun tiroid testleri istenebilir.

Periferik erken ergenlik için ek testler

Periferik erken ergenliği olan çocukların durumlarının nedenini bulmakiçin başka testler de gereklidir. Örneğin, diğer hormon seviyelerinin kontrolü için ek kan testleri veya kızlarda bir yumurtalık kisti veya tümörü kontrol etmek için ultrason yapılabilir.

Tedavi

Tedavinin birincil amacı, çocuğun normal bir yetişkin boyuna ulaşmasını sağlamaktır.

Erken ergenlik tedavisi, nedene bağlıdır. Bununla birlikte, bazı durumlarda erken ergenliğin tanımlanabilir bir nedeni tespit edilemeyebilir. Bu durumda, çocuğun yaşına ve ergenliğin ne kadar hızlı ilerlediğine bağlı olarak tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Çocuğun gelişimi birkaç ay izlenebilir.

Merkezi erken ergenliğin tedavisi

Altta yatan tıbbi bir rahatsızlığın olmadığı merkezi erken ergenliğe sahip çoğu çocuk, ilaçla etkili bir şekilde tedavi edilebilir. GnRH analog tedavisi olarak adlandırılan bu tedavi, genellikle leuprolide asetat (Lupron Depot) veya triptorelin (Trelstar, Triptodur Kit) gibi bir ilacın aylık enjeksiyonunu içerir ve bu da daha fazla gelişmeyi geciktirir. Bazı yeni formülasyonlar daha uzun aralıklarla verilebilir.

Çocuk normal ergenlik yaşına gelene kadar bu ilacı almaya devam eder. Ortalama olarak, ilacı almayı bıraktıktan 16 ay sonra ergenlik süreci yeniden başlar.

Merkezi erken ergenlik için başka bir tedavi seçeneği, bir yıla kadar süren bir histrelin implantıdır (Vantas). Bu tedavi, düzenli enjeksiyonların acısı ve rahatsızlığı olmaksızın merkezi erken ergenlik için etkilidir, ancak küçük bir cerrahi prosedür gerektirir. İmplant, üst kolun iç bölgesindeki bir kesi ile çocuğun cildinin altına yerleştirilir. Bir yıl sonra implant çıkarılır ve gerekirse yeni bir implantla değiştirilir.

Altta yatan bir tıbbi durumu tedavi etmek

Çocuğun erken ergenliğine başka bir tıbbi durum neden oluyorsa, ergenliğin ilerlemesini durdurmak için bu durumun tedavisi gereklidir. Örneğin, bir çocuğun hormon üreten ve erken ergenliğe neden olan bir tümörü varsa, ergenlik genellikle tümör cerrahi olarak çıkarıldığında durur.

Başa Çıkma ve Destek

Ergenliğe erken başlayan çocuklar akranlarından farklı hissedebilirler. Erken ergenliğin duygusal etkileri üzerine az sayıda çalışma olmasına rağmen, farklı hissetmenin erken cinsel deneyler de dahil olmak üzere sosyal ve duygusal sorunlara neden olması mümkündür. Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzun erken gelişimi ile baş etmekte de sorun yaşayabilirsiniz.

Siz, çocuğunuz veya ailenizin diğer üyeleri başa çıkmakta güçlük çekiyorsanız, danışmanlık alın. Psikolojik danışmanlık, ailenizin erken ergenliğe eşlik eden duyguları, sorunları ve zorlukları daha iyi anlamasına ve ele almasına yardımcı olabilir.