Erkeklerde Kısırlık - Belirtileri, Testler ve Tedavisi

Çiftlerin yaklaşık yüzde 15 kadarı kısırdır. Bu, bir yıl veya daha uzun süredir sık ​​sık korunmasız cinsel ilişkiye girmelerine rağmen çocuk sahibi olamadıkları anlamına gelir. Bu çiftlerin üçte birinden fazlasında erkek kısırlığı rol oynar.

Erkek kısırlığı, düşük sperm üretimi, anormal sperm fonksiyonu veya spermin verilmesini engelleyen tıkanmalardan kaynaklanır. 

Hastalıklar, yaralanmalar, kronik sağlık sorunları, yaşam tarzı seçimleri ve diğer faktörler erkek kısırlığına/infertilitesine neden olmada rol oynayabilir.

Çocuk sahibi olamamak stresli ve sinir bozucu olabilir, ancak bir dizi erkek kısırlık tedavisi mevcuttur.

Semptomlar

Erkek kısırlığının ana belirtisi, çocuk sahibi olamamaktır. Başka hiçbir belirgin belirti veya semptom olmayabilir. Ancak bazı durumlarda, kalıtsal bir bozukluk, hormonal dengesizlik, testis çevresinde genişlemiş damarlar veya spermin geçişini engelleyen bir durum gibi altta yatan bir sorun belirti ve semptomlara neden olur.

Erkek kısırlığı olan çoğu erkek, çocuk sahibi olamama dışındaki semptomları fark etmese de, erkek kısırlığı ile ilişkili belirti ve semptomlar şunlardır:

• Cinsel işlevle ilgili sorunlar - örneğin, boşalmada(ejakülasyon) zorluk veya az miktarda boşalma, azalmış cinsel istek veya ereksiyonu sürdürmede zorluk (erektil disfonksiyon)
• Testis bölgesinde ağrı, şişlik veya yumru
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları
• Koku alamama
• Anormal meme büyümesi (jinekomasti)
• Yüz veya vücut kıllarında azalma veya kromozomal veya hormonal anormalliğin diğer belirtileri
• Normalden düşük sperm sayısı (mililitre meni başına 15 milyondan az sperm veya boşalma başına 39 milyondan az toplam sperm sayısı)

Ne zaman bir doktora görünmeli

Bir yıl düzenli, korunmasız cinsel ilişkiden sonra hamilelik gerçekleşmezse veya aşağıdaki belirtilerden biri varsa doktora görünmek gerelidir:

• Ereksiyon veya boşalma sorunları, düşük cinsel dürtü veya cinsel işlevle ilgili diğer sorunlar
• Testis bölgesinde ağrı, rahatsızlık, yumru veya şişlik
• Testis, prostat veya cinsel sorunlar öyküsü
• Kasık, testis, penis veya skrotum ameliyatı

Nedenleri

Erkek doğurganlığı karmaşık bir süreçtir. Çocuk sahibi olmak için şunların gerçekleşmesi gerekir:

• Sağlıklı sperm üretimi. Başlangıçta bu, ergenlik döneminde erkek üreme organlarının büyümesini ve oluşumunu içerir. Testislerden en az biri düzgün çalışıyor olmalı ve vücut, sperm üretimini tetiklemek ve sürdürmek için testosteron ve diğer hormonları üretmelidir.
• Spermin meniye taşınması. Testislerde sperm üretildikten sonra, hassas tüpler onları meni ile karışana ve penisten dışarı atılana kadar taşır.
• Menide yeterli miktarda sperm olması. Menideki sperm sayısı düşükse, spermlerden birinin eşin yumurtasını dölleme olasılığını azalır. Düşük sperm sayısı, mililitre meni başına 15 milyondan az veya boşalma başına 39 milyondan azdır.
• Spermin işlevsel ve hareketli olması. Spermin hareketi (motilitesi) veya işlevi anormalse, sperm eşin yumurtasına ulaşamayabilir veya bu yumurtaya nüfuz edemeyebilir.

Tıbbi nedenler

Erkek doğurganlığı ile ilgili sorunlar, bir dizi sağlık sorunu ve tıbbi tedaviden kaynaklanabilir. Bunlardan bazıları şunları içerir:

• Varikosel. Varikosel, testisi boşaltan damarların şişmesidir. Erkek kısırlığının en yaygın nedenidir. Varikosellerin kısırlığa neden olmasının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, anormal testis sıcaklık regülasyonu ile ilgili olabilir. Varikoseller, spermin kalitesinin düşmesine neden olur.

Varikoselin tedavisi, sperm sayısını ve işlevini iyileştirebilir ve in vitro fertilizasyon gibi yardımcı üreme teknikleri kullanıldığında sonuçları potansiyel olarak iyileştirebilir.

• Enfeksiyon. Bazı enfeksiyonlar sperm üretimini veya sperm sağlığını bozabilir veya spermin geçişini engelleyen yara izlerine neden olabilir. Bunlar arasında epididim (epididimit) veya testislerin (orşit) iltihabı ve bel soğukluğu veya HIV dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan bazı enfeksiyonlar bulunur. Bazı enfeksiyonlar kalıcı testis hasarına neden olabilse de, çoğu zaman sperm yine de alınabilir.
• Boşalma sorunları. Retrograd ejakülasyon, spermin orgazm sırasında penisin ucundan çıkması yerine mesaneye girmesiyle oluşur. Diyabet, omurga yaralanmaları, ilaçlar ve mesane, prostat veya üretra ameliyatı dahil olmak üzere çeşitli sağlık koşulları retrograd ejakülasyona neden olabilir.

Omurilik yaralanması veya belirli hastalıkları olan bazı erkekler, hala sperm üretmelerine rağmen meni boşaltamazlar. Çoğu zaman bu durumlarda sperm, yardımcı üreme tekniklerinde kullanılmak üzere yine de alınabilir.

• Spermlere saldıran antikorlar. Anti-sperm antikorları, spermi yanlışlıkla zararlı istilacılar olarak tanımlayan ve onları ortadan kaldırmaya çalışan bağışıklık sistemi hücreleridir.
• Tümörler. Kanserler ve habis olmayan tümörler, erkek üreme organlarını, hipofiz bezi gibi üremeyle ilgili hormonları salan bezler yoluyla veya bilinmeyen nedenlerle doğrudan etkileyebilir. Bazı durumlarda, tümörleri tedavi etmek için ameliyat, radyasyon veya kemoterapi erkek üremesini etkileyebilir.
• İnmemiş testisler. Bazı erkeklerde fetal gelişim sırasında testislerden biri veya her ikisi de karından normalde testisleri (skrotum) içeren keseye inemez. Bu rahatsızlığı olan erkeklerde doğurganlığın azalması daha olasıdır.
• Hormon dengesizlikleri. Kısırlık, testislerin kendi bozukluklarından veya hipotalamus, hipofiz bezi, tiroid ve adrenal bezler dahil diğer hormonal sistemleri etkileyen bir anormallikten kaynaklanabilir. Düşük testosteron (erkek hipogonadizmi) ve diğer hormonal sorunların bir takım olası nedenleri vardır.
• Sperm taşıyan tüplerin kusurları. Birçok farklı tüp sperm taşır. Ameliyattan kaynaklanan  yaralanma, önceki enfeksiyonlar, travma veya kistik fibroz veya benzeri kalıtsal durumlar gibi çeşitli nedenlerle bloke edilebilirler.

Testis içinde, testisi boşaltan tüplerde, epididimde, vaz deferenste, ejakülatuar kanalların yakınında veya üretra dahil olmak üzere herhangi bir seviyede tıkanma meydana gelebilir.

• Kromozom kusurları. Bir erkeğin iki X kromozomu ve bir Y kromozomuyla (bir X ve bir Y yerine) doğduğu Klinefelter sendromu gibi kalıtsal bozukluklar erkek üreme organlarının anormal gelişimine neden olur. Kısırlıkla ilişkili diğer genetik sendromlar arasında kistik fibroz, Kallmann sendromu ve Kartagener sendromu bulunur.
• Cinsel ilişki ile ilgili sorunlar. Bunlar, seks için yeterli bir ereksiyon sorunu (erektil disfonksiyon), erken boşalma, ağrılı ilişki, penisin altında bir üretral açıklık olması gibi anatomik anormallikler (hipospadias) veya cinsiyete müdahale eden psikolojik veya ilişki problemlerini içerebilir.
• Çölyak hastalığı. Glütene duyarlılığın neden olduğu bir sindirim bozukluğu olan çölyak hastalığı, erkek kısırlığına neden olabilir. Glütensiz bir diyet uyguladıktan sonra doğurganlık iyileşebilir.
• Bazı ilaçlar. Testosteron replasman tedavisi, uzun süreli anabolik steroid kullanımı, kanser ilaçları (kemoterapi), bazı mantar ilaçları, bazı ülser ilaçları ve diğer bazı ilaçlar sperm üretimini bozabilir ve erkek fertilitesini azaltabilir.
• Önceki ameliyatlar. Vazektomi, kasık fıtığı onarımları, skrotal veya testis ameliyatları, prostat ameliyatları ve diğerlerinin yanı sıra testis ve rektum kanserleri için yapılan büyük karın ameliyatları da dahil olmak üzere bazı ameliyatlar menide sperm olmasını engelleyebilir. Çoğu durumda, bu tıkanıklığı tersine çevirmek veya doğrudan epididim ve testislerden sperm almak için ameliyat yapılabilir.

Çevresel nedenler

Isı, toksinler ve kimyasallar gibi belirli çevresel unsurlara aşırı maruz kalma sperm üretimini veya sperm işlevini azaltabilir. Belirli nedenler şunlarıdır:

• Endüstriyel kimyasallar. Benzenlere, toluene, ksilene, pestisitlere, herbisitlere, organik çözücülere, boya malzemelerine ve kurşuna uzun süre maruz kalmak, düşük sperm sayısına sebep olabilir..
• Ağır metal maruziyeti. Kurşuna veya diğer ağır metallere maruz kalmak da kısırlığa neden olabilir.
• Radyasyon veya X-ışınları. Radyasyona maruz kalma, sperm üretimini azaltabilir, ancak genellikle sonunda normale dönecektir. Yüksek doz radyasyonla sperm üretimi kalıcı olarak azalabilir.
• Testislerin aşırı ısınması. Yüksek sıcaklıklar sperm üretimini ve işlevini bozar. Çalışmalar sınırlı ve sonuçsuz olsa da, saunaların veya jakuzilerin sık kullanımı sperm sayısını geçici olarak bozabilir.

Uzun süre oturmak, sıkı giysiler giymek veya uzun süre bir dizüstü bilgisayarda çalışmak da skrotumdaki sıcaklığı artırabilir ve sperm üretimini biraz azaltabilir.

Sağlık, yaşam tarzı ve diğer nedenler

Erkek kısırlığının diğer bazı nedenleri şunlardır:

• İlaç kullanımı. Kas gücünü ve büyümesini teşvik etmek için alınan anabolik steroidler, testislerin küçülmesine ve sperm üretiminin azalmasına neden olabilir.Uyuşturucu kullanımı da geçici olarak sperm sayısını ve kalitesini düşürebilir.
• Alkol kullanımı. Alkol kullanımı testosteron seviyelerini düşürebilir, sertleşme bozukluğuna neden olabilir ve sperm üretimini azaltabilir. Aşırı içkinin neden olduğu karaciğer hastalığı da doğurganlık sorunlarına yol açabilir.
• Sigara kullanımı. Sigara içen erkeklerin sperm sayısı, sigara içmeyenlere göre daha düşük olabilir. Pasif içicilik te erkek üremesini etkileyebilir.
• Duygusal stres. Stres, sperm üretmek için gerekli olan belirli hormonları engelleyebilir. Doğurganlıkla ilgili sorunlar da dahil olmak üzere şiddetli veya uzun süreli duygusal stres, sperm sayısını etkileyebilir.
• Depresyon. Araştırmalar, bir erkek partnerin şiddetli depresyonu varsa, hamilelik olasılığının daha düşük olabileceğini gösteriyor. Ek olarak, erkeklerde depresyon, libido azalması, erektil disfonksiyon veya gecikmiş veya inhibe ejakülasyon nedeniyle cinsel işlev bozukluğuna neden olabilir.
• Şişmanlık. Obezite, spermi doğrudan etkilemenin yanı sıra erkek doğurganlığını azaltan hormon değişikliklerine neden olmak da dahil olmak üzere, doğurganlığı çeşitli şekillerde bozabilir.

Risk faktörleri

Erkek kısırlığına bağlı risk faktörleri şunlardır:

• Sigara kullanmak
• Alkol kullanmak
• Uyuşturucu kullanmak
• Aşırı kilolu olmak
• Ciddi şekilde depresif veya stresli olmak
• Geçmişte veya halen enfeksiyona sahip olmak
• Toksinlere maruz kalmak
• Testislerin aşırı ısınması
• Testislerde travma geçirmiş olmak
• Önceden vazektomi veya büyük abdominal veya pelvik cerrahi geçirme
• İnmemiş testis öyküsü olması
• Doğurganlık bozukluğuyla doğmak veya genetik yatkınlık
• Orak hücre hastalığı gibi tümörler ve kronik hastalıklar dahil olmak üzere belirli hastalıklar
• Kanseri tedavi etmek için kullanılan ameliyat veya radyasyon gibi belirli ilaçları almak veya tıbbi tedavilere girmek

Komplikasyonlar

Kısırlık çiftler için son derece stresli olabilir. Erkek kısırlığının komplikasyonları şunlardır:

• Düşük sperm sayısının veya diğer üreme sorunlarının altında yatan bir nedeni tedavi etmek için ameliyat veya diğer prosedürler
• Pahalı ve kapsamlı üreme tedaviler
• Çocuk sahibi olamama ile ilgili stres ve ilişki zorlukları 

Teşhis

Birçok kısır çiftin birden fazla kısırlık nedeni vardır, bu nedenle muhtemelen ikisinin de bir doktora görünmesi gerekecektir. Kısırlığın nedenini belirlemek için bir dizi test gerekebilir. Bazı durumlarda neden tespit edilemeyebilir.

Erkek kısırlık problemlerinin teşhisi genellikle şunları içerir:

• Genel fizik muayene ve tıbbi geçmiş. Bu, cinsel organlarını incelenmesi ve doğurganlığı etkileyebilecek kalıtımsal durumlar, kronik sağlık sorunları, hastalıklar, yaralanmalar veya ameliyatlar hakkında sorular sormayı içerir. Ayrıca cinsel alışkanlıklar ve ergenlik dönemindeki cinsel gelişim evreleri de incelenir.
• Meni analizi. Meni örnekleri birkaç farklı yolla alınabilir. Doktor muayenehanesinde özel bir tüpe mastürbasyon yaparak ve boşalarak örnek veilebilir. Dini veya kültürel inançlar nedeniyle, bazı erkekler alternatif bir meni toplama yöntemini tercih eder. Bu gibi durumlarda cinsel ilişki sırasında özel bir prezervatif kullanılarak meni alınabilir.

Sperm daha sonra mevcut sperm sayısını ölçmek ve spermin şeklinde (morfoloji) ve hareketinde (hareketlilik) herhangi bir anormallik olup olmadığını araştırmak için bir laboratuvara gönderilir. Laboratuvar ayrıca meniyi enfeksiyonlar gibi sorun belirtileri açısından da kontrol edecektir.

Genellikle sperm sayıları, bir örnekten diğerine önemli ölçüde dalgalanır. Çoğu durumda, doğru sonuçları sağlamak için belirli bir süre boyunca birkaç kere test yapılır. Sperm analizi normalse, daha fazla erkek kısırlık testi yapmadan önce muhtemelen kadın partnerin kapsamlı bir şekilde test edilmesi gerekir.

Kısırlığın nedeninin belirlenmesine yardımcı olacak ek testler şunlardır:

• Skrotal ultrason. Bu test, vücudun içinde görüntüler üretmek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanır. Skrotal ultrason, testislerde ve destekleyici yapılarda varikosel veya başka sorunlar olup olmadığını tespite yardımcı olur.
• Hormon testi. Hipofiz bezi, hipotalamus ve testisler tarafından üretilen hormonlar, cinsel gelişim ve sperm üretiminde anahtar rol oynar. Diğer hormonal veya organ sistemlerindeki anormallikler de kısırlığa katkıda bulunabilir. Kan testi, testosteron ve diğer hormonların seviyesini ölçer.
• Boşalma sonrası idrar tahlili. İdrardaki sperm, boşalma sırasında (retrograd ejakülasyon) spermin penisin dışına çıkmak yerine mesaneye geri gittiğini gösterebilir.
• Genetik testler. Sperm konsantrasyonu çok düşük olduğunda, genetik bir neden olabilir. Bir kan testi, Y kromozomunda küçük değişiklikler olup olmadığını yani genetik bir anormalliğin işaretlerini ortaya çıkarabilir. Çeşitli konjenital veya kalıtsal sendromları teşhis etmek için genetik testler istenebilir.
• Testis biyopsisi. Bu test, testisten bir iğne ile numunelerin alınmasını içerir. Testis biyopsisinin sonuçları sperm üretiminin normal olduğunu gösteriyorsa, sorun muhtemelen bir tıkanıklıktan veya sperm taşınmasıyla ilgili başka bir sorundan kaynaklanmaktadır.
• Özel sperm fonksiyon testleri. Spermin boşalmadan sonra ne kadar hayatta kaldığını, bir yumurtaya ne kadar iyi nüfuz edebildiğini ve yumurtaya tutunma konusunda herhangi bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için bir dizi test kullanılabilir. Genel olarak, bu testler nadiren yapılır ve genellikle tedavi önerilerini önemli ölçüde değiştirmez.
• Transrektal ultrason. Prostatın kontrol edilmesine ve meni taşıyan tüplerdeki tıkanıklıkları (ejakülatör kanallar ve seminal veziküller) tespit etmeye çalışılır.

Tedavi

Çoğu zaman, kısırlığın kesin nedeni tespit edilemez. Kesin neden net olmasa bile,  gebe kalmaya neden olacak tedaviler veya prosedürler önerilebilir.

Kısırlık durumlarında kadın partnerin de kontrol edilmesi önerilir. Bu, herhangi bir özel tedaviye ihtiyaç duyup duymayacağını veya yardımcı üreme teknikleriyle devam etmenin uygun olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Erkek kısırlığına yönelik tedaviler şunlardır:

• Ameliyat. Örneğin, bir varikosel genellikle cerrahi olarak düzeltilebilir veya tıkanmış bir vaz deferens onarılabilir. Önceki vazektomiler tersine çevrilebilir. Menide  sperm bulunmadığı durumlarda, sperm genellikle sperm elde etme teknikleri kullanılarak doğrudan testislerden veya epididimden alınabilir.
• Enfeksiyonları tedavi etmek. Antibiyotik tedavisi, üreme sistemi enfeksiyonunu iyileştirebilir, ancak her zaman doğurganlığı geri getirmez.
• Cinsel ilişki sorunlarına yönelik tedaviler. İlaç veya danışmanlık, erektil disfonksiyon veya erken boşalma gibi durumlarda doğurganlığı artırmaya yardımcı olabilir.
• Hormon tedavileri ve ilaçları. Kısırlığın yüksek veya düşük seviyelerde belirli hormonlardan veya vücudun hormonları kullanma şekliyle ilgili sorunlardan kaynaklandığı durumlarda hormon replasmanı veya ilaçlar önerilebilir.

Mayo Clinic