Çocuk Ruh Sağlığı: Erken Dönem Şizofreni

Çocukluk dönemi şizofrenisi, çocukların gerçekliği anormal olarak yorumladıkları, nadir görülen ancak ciddi bir zihinsel bozukluktur. Şizofreni, düşünme (bilişsel), davranış veya duygularla ilgili bir dizi sorunu kapsar. Çocuğunuzun işlev görme yeteneğini bozan halüsinasyonlar, sanrılar ve son derece düzensiz düşünce ve davranışların bazı kombinasyonlarıyla sonuçlanabilir.

Erken dönem şizofreni esasen yetişkinlerdeki şizofreni ile aynıdır, ancak yaşamın erken döneminde ortaya çıkar ve çocuğun davranış ve gelişimi üzerinde derin bir etkisi vardır. Çocukluk şizofrenisinin erken yaşta  başlaması, teşhis, tedavi, eğitim ve duygusal ve sosyal gelişim için özel zorluklar doğurur.

Şizofreni, ömür boyu tedavi gerektiren kronik bir durumdur. Çocukluk şizofrenisi için mümkün olduğunca erken teşhis ve tedaviye başlamak, çocuğunuzun uzun vadeli sonucunu önemli ölçüde iyileştirebilir.

Çocukluk şizofrenisinin belirtileri

Şizofreni, düşünme, davranış veya duygularla ilgili bir dizi sorunu içerir. Belirtiler ve semptomlar değişebilir, ancak genellikle sanrıları, halüsinasyonları veya düzensiz konuşmaları içerir ve işlev bozukluğunu yol açar.

Şizofreni belirtileri genellikle 20'li yaşların ortalarında ve sonunda başlar. Çocuklara şizofreni teşhisi konması nadirdir. Erken başlangıçlı şizofreni 18 yaşından önce ortaya çıkar. 13 yaşından küçük çocuklarda çok erken başlangıçlı şizofreni son derece nadirdir.

Belirtiler zaman içinde tip ve ciddiyet olarak değişebilir, zaman zaman kötüleşebilir veya hafifleyebilir. Bazı semptomlar her zaman mevcut olabilir. Şizofreninin erken evrelerde tanınması zor olabilir.

Erken belirti ve semptomlar

Çocukluk şizofrenisinin en erken belirtileri aşağıdakiler gibi gelişimsel sorunları içerebilir:

• Konuşma gecikmeleri

• Geç yürüme

• Diğer anormal motor davranışlar - örneğin sallanma

Bu belirti ve semptomlardan bazıları, otizm spektrum bozukluğu gibi yaygın gelişimsel bozuklukları olan çocuklarda da yaygındır. Bu nedenle, bu gelişimsel bozuklukların nedeninin tespiti, teşhiste ilk adımlardan biridir.

Gençlerde belirtiler

Ergenlerdeki şizofreni semptomları yetişkinlerdekine benzer, ancak bu yaş grubunda durumu tanımak daha zor olabilir. Bu kısmen, ergenlerde şizofreninin bazı erken semptomlarının ergenlik çağındaki tipik gelişim için yaygın olması nedeniyle olabilir, örneğin: 

• Arkadaşlardan ve aileden uzaklaşma

• Okuldaki performansta düşüş

• Uyku problemi

• Sinirlilik veya depresif ruh hali

• Motivasyon eksikliği

• Garip davranış

• Madde kullanımı

Yetişkinlerdeki şizofreni semptomlarıyla karşılaştırıldığında gençlerde şunlar olabilir:

Sanrılı olma olasılığı daha düşüktür.

Görsel halüsinasyonlara sahip olma olasılığı daha yüksektir

Şizofreni hastası çocuklar büyüdükçe, bozukluğun daha tipik belirti ve semptomları ortaya çıkmaya başlar:

Sanrılar. Bunlar gerçekliğe dayanmayan yanlış inançlardır. Örneğin, zarar gördüğünüzü veya tacize uğradığınızı düşünüyorsunuz; belirli hareketlerin veya yorumların size yönelik olması; olağanüstü bir yeteneğiniz veya şöhretiniz olduğunu; başka birinin sana aşık olduğunu; ya da büyük bir felaketin meydana gelmek üzere olduğu gibi inançlar yaygındır.Şizofreni hastalarının çoğunda sanrılar ortaya çıkar.

Halüsinasyonlar. Bunlar genellikle var olmayan şeyleri görmek veya duymaktır. Yine de şizofreni hastası için halüsinasyonlar, normal bir deneyimin tüm gücüne ve etkisine sahiptir. Halüsinasyonlar duyulardan herhangi birinde olabilir, ancak sesleri işitme en yaygın halüsinasyondur.

Düzensiz düşünme. Düzensiz düşünme, düzensiz konuşmadan çıkarılır. Etkili iletişim bozulabilir ve sorulara verilen cevaplar kısmen veya tamamen ilgisiz olabilir. Nadiren konuşma, bazen kelime salatası olarak da bilinen, anlaşılamayan anlamsız kelimeleri bir araya getirme şeklinde olabilir.

Son derece düzensiz veya anormal motor davranış. Bu, çocuksu aptallıktan tahmin edilemeyen ajitasyona kadar çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Davranış, bir amaca odaklanmaz, bu da görevleri yapmayı zorlaştırır. Davranış, talimatlara karşı direnci, uygunsuz veya tuhaf duruşu, tam bir tepkisizliği veya gereksiz ve aşırı hareketi içerebilir.

Negatif belirtiler. Bu, normal çalışma yeteneğinin azalması veya eksikliğini ifade eder. Örneğin, kişi kişisel hijyeni ihmal edebilir veya duygusuz görünebilir - göz teması kurmaz, yüz ifadelerini değiştirmez, tekdüze konuşur veya normalde konuşurken ortaya çıkan el veya baş hareketlerini eklemez. Ayrıca, kişi, günlük aktivitelere ilgi kaybı, sosyal geri çekilme veya zevk deneyimleme becerisi eksikliği gibi aktivitelere katılma becerisinde azalma olabilir.

Belirtilerin yorumlanması zor olabilir

Çocukluk şizofreni yaşamın erken dönemlerinde başladığında, semptomlar yavaş yavaş gelişebilir. Erken belirti ve semptomlar o kadar belirsiz olabilir ki, neyin yanlış olduğunu anlayamazsınız veya onları gelişimsel bir aşama zannedebilirsiniz.

Zaman geçtikçe semptomlar daha şiddetli ve daha belirgin hale gelebilir. Sonunda, halüsinasyonlar, sanrılar ve düşünceleri organize etmede güçlük gibi psikoz semptomları geliştirebilir. Düşünceler daha düzensiz hale geldikçe, sıklıkla hastaneye yatmayı ve ilaçla tedaviyi gerektiren "gerçeklikten kopma" (psikoz) olur.

Ne zaman bir doktora görünmeli

Çocuğunuzdaki belirsiz davranış değişikliklerini nasıl idare edeceğinizi bilmek zor olabilir. Çocuğunuzu bir akıl hastalığı olarak etiketleyen sonuçlara koşmaktan korkabilirsiniz. Çocuğunuzun öğretmeni veya diğer okul personeli, çocuğunuzun davranışındaki değişiklikler konusunda sizi uyarabilir.

Aşağıdaki durumlarda tıbbi yardım alın:

• Diğer kardeşlere veya akranlara kıyasla gelişimsel gecikmeler yaşıyorsa

• Banyo yapmak veya giyinmek gibi günlük beklentileri karşılamayı bıraktıysa

• Artık sosyalleşmek istemiyorsa

• Akademik performansta düşüş varsa

• Garip yeme ritüelleri varsa

• Başkalarına karşı aşırı şüphe gösterirse

• Duygusuzluk  veya duruma uygun olmayan duygular gösteriyorsa

• Tuhaf fikirleri ve korkuları varsa

• Hayalleri veya televizyonu gerçek zannediyorsa

• Tuhaf fikirleri, davranışları veya konuşmaları varsa

• Şiddetli veya agresif davranış veya ajitasyon varsa

Bu genel belirtiler, çocuğunuzun çocukluk şizofreni hastası olduğu anlamına gelmez. Bunlar, bir aşamayı, depresyon veya anksiyete bozukluğu gibi başka bir sorunu veya tıbbi bir durumu gösterebilir. Çocuğunuzun davranışı veya gelişimi hakkında endişeleriniz varsa, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alın.

İntihar düşünceleri ve davranışı

İntihar düşünceleri ve davranışı şizofreni hastaları arasında yaygındır. İntihara teşebbüs tehlikesi olan veya intihar girişiminde bulunan bir çocuğunuz veya ergen varsa, birinin onunla kalmasını sağlayın. Derhal  112'yi  arayın. Ya da güvenli bir şekilde yapabileceğinizi düşünüyorsanız, çocuğunuzu en yakın hastanenin acil servisine götürün. 

Çocukluk şizofrenisinin nedenleri

Çocukluk şizofrenisine neyin sebep olduğu bilinmemekle birlikte, yetişkin şizofreni ile aynı şekilde geliştiği düşünülmektedir. Araştırmacılar, genetik, beyin kimyası ve çevrenin bir kombinasyonunun bozukluğun gelişmesine katkıda bulunduğuna inanıyor. Şizofreninin neden bazıları için yaşamda bu kadar erken başladığı ise henüz kesin olarak bilinmiyor.

Dopamin ve glutamat adı verilen nörotransmiterler dahil olmak üzere bazı doğal olarak oluşan beyin kimyasallarıyla ilgili sorunlar şizofreniye katkıda bulunabilir. Beyin görüntüleme çalışmaları, şizofreni hastalarının beyin yapısı ve merkezi sinir sisteminde farklılıklar olduğunu göstermektedir. Araştırmacılar bu değişikliklerin önemi konusunda emin olmasalar da şizofreninin bir beyin hastalığı olduğunu belirtiyorlar.

Çocuk şizofrenisini  artıran riskler

Şizofreninin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörler şizofreni geliştirme veya tetikleme riskini artırıyor gibi görünmektedir.

• Ailede şizofreni öyküsü olması

• İltihaplanma veya otoimmün hastalıklar gibi artan bağışıklık sistemi aktivasyonu

• Babanın yaşının büyük olması

• Yetersiz beslenme veya beyin gelişimini etkileyebilecek toksinlere veya virüslere maruz kalma gibi bazı hamilelik ve doğum komplikasyonları

• Gençlik yıllarında zihin değiştiren (psikoaktif veya psikoaktif) ilaçlar almak

Çocuk şizofrenisinin komplikasyonları

Tedavi edilmediği takdirde çocukluk şizofrenisi ciddi duygusal, davranışsal ve sağlık sorunlarına neden olabilir. Şizofreni ile ilişkili komplikasyonlar çocuklukta veya daha sonra ortaya çıkabilir, örneğin:

• İntihar, intihar girişimleri ve intihar düşünceleri

• Kendine zarar verme

• Anksiyete bozuklukları, panik bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB)

• Depresyon

• Tütün dahil alkol veya diğer uyuşturucuların kötüye kullanılması

• Aile çatışmaları

• Bağımsız yaşayamama, okula gidememe 

• Sosyal izolasyon

• Yaygın olmasa da saldırgan davranış
  

Çocuk şizofrenisi önlenebilir mi?

Erken teşhis ve tedavi, ciddi komplikasyonlar gelişmeden önce çocukluk şizofrenisinin semptomlarının kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Erken tedavi, bir çocuk ve ebeveynleri için son derece korkutucu olabilen psikotik atakların sınırlandırılmasına yardımcı olmak için de çok önemlidir. Devam eden tedavi, çocuğunuzun uzun vadeli görünümünü iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Teşhis

Çocukluk şizofrenisinin teşhisi, diğer zihinsel sağlık bozukluklarını elemek  ve semptomların madde bağımlılığı, ilaç veya tıbbi bir durumdan kaynaklanmadığını belirlemekle başlar. Teşhis süreci şunları içerebilir:

Fiziksel muayene. Bu, semptomlara neden olabilecek diğer sorunları ortadan kaldırmak ve ilgili komplikasyonları kontrol etmek için yapılabilir.

Testler. Bunlar, benzer semptomlara sahip durumların elenmesine yardımcı olan testleri ve alkol ve uyuşturucu taramasını içerebilir. Doktor ayrıca MRI veya CT taraması gibi görüntüleme çalışmaları da isteyebilir.

Psikolojik değerlendirme. Bu, görünümü ve tavrı gözlemlemeyi, kendine zarar verme veya başkalarına zarar verme düşünceleri dahil olmak üzere düşünceler, duygular ve davranış kalıpları hakkında soru sormayı, yaşa uygun bir düzeyde düşünme ve işlev görme yeteneğini değerlendirmeyi ve ruh halini, kaygıyı ve olası psikotik semptomları değerlendirmeyi içerir. Bu aynı zamanda aile ve kişisel geçmişi incelemeyi de içerir.

Şizofreni için tanı kriterleri. Doktorunuz veya akıl sağlığı uzmanınız, American Psychiatric Association tarafından yayınlanan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) 'deki kriterleri kullanabilir. Çocukluk şizofreni için tanı ölçütleri genellikle yetişkin şizofreni ile aynıdır.

Çocukluk şizofrenisini teşhis etmenin yolu bazen uzun ve zorlu olabilir. Bunun nedeni kısmen, depresyon veya bipolar bozukluk gibi diğer koşulların benzer semptomlara sahip olabilmesidir.

Bir çocuk psikiyatristi çocuğunuzun davranışlarını, algılarını ve düşünce kalıplarını altı ay veya daha uzun süre izlemek isteyebilir. Düşünme ve davranış kalıpları ve belirti ve semptomları zamanla netleştikçe şizofreni tanısı konulabilir.

Bazı durumlarda, psikiyatrist, resmi bir teşhis konulmadan önce ilaçlara başlamayı önerebilir. Bu özellikle saldırganlık veya kendine zarar verme semptomları için önemlidir. Bazı ilaçlar bu tür davranışları sınırlamaya ve normallik hissini geri kazanmaya yardımcı olabilir.

Tedavi

Çocuklarda şizofreni, semptomların ortadan kalktığı dönemlerde bile yaşam boyu tedavi gerektirir. Tedavi, şizofreni hastası çocuklar için özel bir zorluktur. 

Tedavi ekibi

Çocukluk şizofreni tedavisi genellikle şizofreni tedavisinde deneyimli bir çocuk psikiyatristi tarafından yönlendirilir. Ekip yaklaşımı, şizofreni tedavisi konusunda uzman kliniklerde mevcut olabilir. Ekipte psikiyatrist, psikolog veya başka bir terapist, psikiyatri hemşiresi, sosyal hizmet uzmanı, aile üyeleri yer alır.

Çocukluk şizofrenisinin ana tedavileri şunlardır:

İlaçlar. Çocuklarda kullanılan antipsikotiklerin çoğu şizofreni hastalarında kullanılanlarla aynıdır. Antipsikotik ilaçlar genellikle sanrılar, halüsinasyonlar, motivasyon kaybı ve duygu eksikliği gibi semptomları yönetmede etkilidir.

Psikoterapi

İlaç tedavisine ek olarak, bazen konuşma terapisi olarak adlandırılan psikoterapi semptomları yönetmeye yardımcı olabilir ve sizin ve çocuğunuzun bu hastalıkla başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

Bireysel terapi. Bilişsel davranışçı terapi gibi yetenekli bir akıl sağlığı uzmanıyla yapılan psikoterapi, çocuğunuzun şizofreninin getirdiği stres ve günlük yaşam zorluklarıyla başa çıkmanın yollarını öğrenmesine yardımcı olabilir. Terapi semptomları azaltmaya ve çocuğunuzun arkadaş edinmesine ve okulda başarılı olmasına yardımcı olabilir. Şizofreni hakkında bilgi edinmek, çocuğunuzun durumu anlamasına, semptomlarla başa çıkmasına ve bir tedavi planına uymasına yardımcı olabilir.

Aile Terapisi. Çocuğunuz ve aileniz, ailelere destek ve eğitim sağlayan terapiden yararlanabilir. Çocukluk şizofrenisini anlayan ilgili, şefkatli aile üyeleri, bu durumla yaşayan çocuklara son derece yardımcı olabilir. Aile terapisi ayrıca size ve ailenize iletişimi geliştirmenize, çatışmaları çözmenize ve çocuğunuzun durumuyla ilgili stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

Yaşam becerileri eğitimi. Yaşam becerileri geliştirmeyi içeren tedavi planları, mümkün olduğunda çocuğunuzun yaşına uygun seviyelerde çalışmasına yardımcı olabilir.

Sosyal ve akademik beceri eğitimi. Sosyal ve akademik beceriler konusunda eğitim, çocukluk şizofreni tedavisinin önemli bir parçasıdır. Şizofreni hastası çocukların genellikle sorunlu ilişkileri ve okul sorunları vardır. Banyo yapmak veya giyinmek gibi normal günlük görevleri yerine getirmekte güçlük çekebilirler.

Mesleki rehabilitasyon ve destekli istihdam. Bu, şizofreni hastalarının iş bulmalarına ve sürdürmelerine yardımcı olmaya odaklanır.